K k’amike’ex yéetel ki’imak-óolal ti’ u nu’ukbesajil k lu’um ti’al xook yéetel ts’íib, wáa Programa Estatal de Lectura y Escritura (PELE) yaan tu lu’umil Yucatán, jump’éel kúuchil jets’a’an ti’al u péeks u yóolil u suuktal u yúuchul ts’íib te’el najil xooko’ob ku k’aaba’tik básica ti’ le k lu’uma’. K noj tuukule’ leti’ ka’aj ya’abchajak xoknáalo’ob ku xook’ob yéetel ku ts’íibo’obo’, beeyxan ajka’ansajo’ob yéetel tuláakal máaxo’ob ku táakpajalo’ob ti’ u meyajil ka’anbesaj, yéetel le tuukula’ k péeksik u yaabilta’al xook yéetel ts’íib, tumeen jump’éel nu’ukul jach ma’alob ti’al u kaambal tujuunal wáa junmúuch’ máak.

Ti’al k táakpajal ti’ u meyajil u mokt’aanilo’ob Túumben Najil xook mexicana wáa Nueva Escuela Mexicana (NEM), PELEe’ u julmaj u meyajt jejeláas tuukulo’ob ti’al ka’aj yanchajak wíiniko’ob ku kanik u ya’alo’ob ba’axten ma’alob wáa ma’ u tuukulil ba’ax ku xokiko’ob, yéetele’ ka’aj suunako’ob uts máakil tia’al u k’ajóolto’ob u bak’paach le kúuchilil tu’ux yano’obo’. Kitak yéetel le tuukula’, le xook yéetel le ts’íibo’ ku na’atpajal ma’ chéen ku ya’ala’al k’abéet u beeta’ali’, tumeen ku meyaj ti’al u yantal u ts’a’ay máak t’aan, ku yáantik ti’al u tsol tu beel u tuukul, yéetel ti’al xan u yuts bisikubáa yéetel uláak’o’ob tak yéetel u miatsil.

TI’ u lu’umil Yucatáne’, le u yila’al u suuktal u yúuchul xooko’, jach táaj k’ambe’en, leti’ kun bisik máak tia’al u yantal u tuukulil ti’ u kanáantik le ki’ichkelem noj siibal je’el bix le t’aan yéetel miatsil p’ata’an tumeen le noolo’obo’, tia’al beyo’ ma’ u sa’atal, ti’al lelo’ unaj u ts’a’abal k’ajóoltbil, tu beele’ ku kanik máak xan uláak’ ba’alo’ob ma’ u yojel ka’achi’. Je’el bix ojéelta’anile’, k lu’ume’ ya’ab jejeláas ch’i’ibalo’ob yaan bejla’e’, le o’olale’ PELEe’ táan u kaxantik u meyajtik xooko’ob tu’ux tuláakal xoknáalo’obe’ kex yaanal u t’aan yéetel u miatsile’  ka’aj kaambalnak yéetel ka’aj u k’am jump’éel ma’alob ka’ansaj.

Payalte’tikech okol ti’al le múul tuukula’, tu’ux ichil tuláakalo’one’ yaan líik’sik jump’éel kaaj suuk u xook, yéetele’ ku kóolik okol xan le paalal ku líik’ilo’ob ti’ le k’iino’ob wey Yucatána’. ¡Xooke’ leti’ yáax xáak’ab ken u k’ex yóok’olkaab!